Ανατομία Φαρμακευτικού Τμήματος -Εισαγωγικά στοιχεία
Πηγή του κειμένου αυτού είναι το e-class:
http://eclass.uoa.gr/modules/document/document.php?openDir=%2F
ΚΥΤΤΑΡΟ: Η μικρότερη μορφολογική και λειτουργική μονάδα ενός ζώντος οργανισμού.
ΙΣΤΟΙ: Αθροισμα ομοειδών κυττάρων, που επιτελούν την ίδια λειτουργία, τα οποία
συνδέονται μεταξύ τους με την μεσοκυττάρια ουσία, η ποσότητα και σύσταση
της οποίας διαφέρει στους διάφορους ιστούς.
ΕΙΔΗ ΙΣΤΩΝ: Οι κύριοι ιστοί του ανθρώπινου σώματος και γενικά του ζωικού βασιλείου
είναι τέσσερις.
1. Επιθηλιακός ιστός
2. Ερειστικός ιστός
3. Μυικός ιστός
4. Νευρικός ιστός
ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από κύτταρα που είναι πολύ κοντά το ένα με το
άλλο και που συνδέονται με ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία.
Ο ιστός αυτός καλύπτει ή επενδύει: την επιφάνεια του σώματος, τις κοιλότητες
του σώματος (μεσοθήλιο), τις κοιλότητες των κοίλων οργάνων και τον αυλό
των αγγείων (ενδοθήλιο).
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:
1. Μονόστιβο ή πολύστιβο επιθήλιο, ανάλογα με τον αριθμό των κυτταρικών
στιβάδων
2. Πλακώδες, κυλινδρικό ή κυβοειδές επιθήλιο, ανάλογα με την μορφή του
μονόστιβου ή με την μορφή των κυττάρων της επιφανειακής στιβάδας του
πολύστιβου επιθηλίου
3. Κροσσωτό κερατινοποιημένο κλπ. ανάλογα με την παρουσία διαφοροποιή-
σεων στην επιφάνεια των κυττάρων (κροσσοί, κερατίνη, βλεφαρίδες κλπ.)
4. Αδενικό επιθήλιο. Ιδιαίτερο είδος επιθηλίου που περιλαμβάνει εκκριτικά
κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά από μόνα τους ή κατά ομάδες διαμορφώνουν
τους εξωκρινείς ή ενδοκρινείς αδένες.
Οι εξωκρινείς αδένες μεταφέρουν το έκκριμά τους με εκφορητικό πόρο στην
επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί αδένες) ή στο εσωτερικό κάποιου
κοίλου οργάνου (π.χ. βλεννοπαραγωγοί αδένες του εντέρου).
Οι ενδοκρινείς αδένες παράγουν τις ορμόνες που μεταφέρονται με την
κυκλοφορία του αίματος και μπορούν να επιδράσουν άμεσα ή έμμεσα σε
όλα τα όργανα.
ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από κύτταρα, από άμορφη μεσοκυττάρια ουσία και από
μεσοκυττάριες ίνες.
Διαφέρει από τον επιθηλιακό ιστό κατά το ότι περιέχει άφθονη μεσοκυττάρια
ουσία.
ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:
1. Συνδετικός ιστός
2. Χονδρικός ιστός
3. Οστίτης ιστός
ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Τα κύτταρά του διακρίνονται σε ινοκύτταρα (παράγουν μεσοκυττάρια ουσία και τις μεσοκυττάριες ίνες της), σε λιποκύτταρα (παράγουν και εναποθηκεύουν λίπος) και σε ιστιοκύτταρα (έχουν αμυντικές και ανοσοποιητικές ιδιότητες).
Η άμορφη μεσοκυττάρια ουσία λειτουργεί σαν διηθητικος ηθμός για την δίοδο
διαφόρων ουσιών μεταξύ αίματος και ιστών και σαν φυσικό εμπόδιο για την
εξάπλωση μικροοργανισμών.
Οι μεσοκυττάριες ίνες διακρίνονται σε κολλαγόνες που αποτελούνται από
κολλαγόνο (η αφθονώτερη πρωτεϊνη του οργανισμού), σε ελαστικές που απο-
τελούνται από μία πρωτεϊνη, την ελαστίνη, και έχουν την ιδιότητα να αυξο-
μειώνονται σε μήκος, χωρίς μόνιμη παραμόρφωση και σε δικτυωτές, που
σχηματίζουν λεπτά δίκτυα στηρικτικά για τα κύτταρα πολλών ιστών και
οργάνων (π.χ. ήπαρ, σπλην κλπ.).
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:
1. Χαλαρός ή αραιός ινώδης. Εμφανίζει αραιές μεσοκυττάριες ίνες, αποτελεί το
υπόστρωμα του επιθηλιακού ιστού και είναι φορέας των αγγείων και των
νεύρων διαφόρων οργάνων.
2. Λιπώδης. Υπερισχύουν τα λιποκύτταρα
3. Πυκνός ινώδης. Εμφανίζει άφθονες μεσοκυττάριες ίνες με την μορφή
δεσμίδων (περιτονίες, τένοντες, σύνδεσμοι, ινώδεις κάψες οργάνων, περιβλή-
ματα οργάνων και νεύρων ).
4. Δικτυωτός. Αποτελεί το υπόστρωμα των λεμφαδενοειδών οργάνων και του
μυελού των οστών.
5. Ελαστικός. Εμφανίζει αφθονία ελαστικών ινών.
ΧΟΝΔΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελεί τροποποιημένο συνδετικό ιστό με την ίδια σύνθεση με
αυτόν (κύτταρα, μεσοκυττάρια ουσία, μεσοκυττάριες ίνες) με χαρακτηριστική
την στερεά σύσταση της μεσοκυττάριας ουσίας. Στερείται αγγείων και νεύρων
και περιβάλλεται από πυκνό συνδετικό ιστό (το περιχόνδριο).
ΜΟΡΦΕΣ ΧΟΝΔΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ: Ανάλογα με την ποσότητα της μεσοκυττάριας ουσίας
και του ποσού και του είδους των μεσοκυτταρίων ινών διακρίνουμε:
α) Υαλοειδή χόνδρο. Περιέχει κολλαγόνες ίνες.
β) Ελαστικό χόνδρο. Περιέχει άφθονες ελαστικές ίνες.
γ) Ινώδη χόνδρο. Περιέχει κολλαγόνες ίνες με μορφή δεσμίδων.
ΟΣΤΙΤΗΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελεί το κύριο συστατικό των οστών και χαρακτηρίζεται από την
σκληρότητα και την στερεότητά του που οφείλονται στην εναπόθεση ανοργά-
νων αλάτων στην μεσοκυττάρια ουσία του ιστού.
Τα κύτταρα του οστίτη ιστού διακρίνονται σε οστεοβλάστες (παράγουν τον
οστίτη ιστό), σε οστεοκύτταρα (είναι τα κύρια κύτταρα του ιστού) και σε
οστεοκλάστες (πολυπύρηνα κύτταρα με φαγοκυτταρικές ιδιότητες που απορρο-
φούν σε επιφανειακές θέσεις τον οστίτη ιστό). Η μεσοκυττάρια ουσία περιέχει
κολλαγόνες ίνες.
Ανάλογα με την αρχιτεκτονική οργάνωση της μεσοκυττάριας ουσίας και των
κολλαγόνων ινών της διακρίνουμε δύο μορφές του οστίτη ιστού. α) την δικτυωτή
μορφή (άωρη μορφή με ακανόνιστη διάταξη των κολλαγόνων ινών) και β) την
πεταλιώδη μορφή (ώριμη μορφή που οι δεσμίδες των ινών διατάσσονται σε
διαδοχικά πετάλια). Η μορφή αυτή βρίσκεται είτε σαν συμπαγής μάζα πεταλίων,
οπότε αναφέρεται ως συμπαγής οστεϊνη ουσία είτε σαν μάζα πεταλίων με αραιή
και ακανόνιστη διάταξη, οπότε αναφέρεται ως σπογγιώδης ουσία. Στην τελευταία
τα πετάλια σχηματίζουν δοκίδες, που φέρονται σε διάφορες κατευθύνσεις και οι
χώροι μεταξύ των δοκίδων αποτελούν τις μυελοκυψέλες ή μυελοχώρους που
γεμίζουν από τον μυελό των οστών.
ΜΥΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από:
1. Mυικές ίνες που διατάσσονται συνήθως κατά ομάδες. Μυική ίνα είναι κύτταρο
που έχει μεταπλαστεί σε συσταλτά ινίδια και έχει επιμηκυνθεί.
2. Ινώδη συνδετικό ιστό.
3. Πλούσιο αγγειακό δίκτυο από τριχοειδή
4. Νευρικές ίνες
Οι μυικές ίνες ανάλογα με την λειτουργία και την μορφολογία τους διακρίνονται
σε λείες, γραμμωτές και ίνες του καρδιακού μυός.
Λείες μυικές ίνες: Συστέλλονται γενικώς αργά, αλλά η συστολή τους είναι
παρατεταμένη. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυξάνουν σε μέγεθος (υπερτροφία),
αλλά όχι σε αριθμό. Βρίσκονται στο μυικό τοίχωμα των σπλάχνων, των εκφορη-
τικών πόρων των αδένων, των αγγείων και στο δέρμα.
Γραμμωτές μυικές ίνες. Εμφανίζουν στο μικροσκόπιο εγκάρσιες γραμμώσεις
(από εκεί και το όνομά τους) και αποτελούν το κύριο συστατικό των γραμμωτών
ή σκελετικών μυών. Οι ίνες αυτές συσπώνται γρήγορα, αλλά η σύσπασή τους
είναι μικρή σε διάρκεια.
Μυικές ίνες καρδιακού μυός. Εμφανίζουν χαρακτηριστικά στοιχεία και από τις
λείες και από τις γραμμωτές μυικές ίνες. Οι ίνες αυτές διαπλέκονται και συνδέ-
ονται μεταξύ τους με ειδικό τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η συστολή της καρδιάς
σαν ένα ενιαίο σύνολο. Εχουν πλούσια αιμάτωση, αλλά δεν αναγεννώνται και
έτσι μετά από νέκρωσή τους (έμφραγμα του μυοκαρδίου) επουλώνονται με
σχηματισμό ουλής.
ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από α) νευρικά κύτταρα και β) νευρογλοία.
Νευρικό κύτταρο. Είναι εξειδικευμένο κύτταρο για καθορισμένη λειτουργία
και χαρακτηρίζεται από μεγάλη διεγερσιμότητα, παραγωγή και αγωγή νευρικών
διεγέρσεων. Στερείται της ικανότητας αναπαραγωγής κι έτσι ο αριθμός των
νευρικών κυττάρων ενός ατόμου είναι σταθερός μέχρι τον θάνατό του.
Κάθε νευρικό κύτταρο εμφανίζει δύο ειδών αποφυάδες, τους δενδρίτες και τον
νευρίτη. Το σύνολο του σώματος του νευρικού κυττάρου με τις αποφυάδες
του λέγεται νευρώνας.
Οι δενδρίτες είναι πολυάριθμοι και αποτελούν μικρές σε μήκος πρωτοπλασμα-
τικές αποφυάδες. Κύρια ιδιότητά τους είναι να προσλαμβάνουν ερεθίσματα και
να τα οδηγούν κεντρομόλως (προς το κέντρο) προς το σώμα του νευρικού
κυττάρου.
Ο νευρίτης είναι ένας, έχει μήκος 1 χλστ. μέχρι και 1 μέτρο. Κύρια ιδιότητά
του είναι να μεταβιβάζει τις νευρικές ώσεις από το σώμα του κυττάρου προς
τις τελικές του απολήξεις, που λέγονται τελικά κομβία. Τα τελικά κομβία
έρχονται σε επαφή, όχι όμως σε ανατομική συνέχεια, με δενδρίτες άλλων
νευρώνων ή με υποδοχείς που υπάρχουν στα εκτελεστικά όργανα. Το σημείο
επαφής λέγεται σύναψη και η μεταβίβαση του ερεθίσματος από νευρώνα σε
νευρώνα στις συνάψεις γίνεται με χημικές ουσίες που εκκρίνονται στην
περιοχή των τελικών κομβίων.
Κάθε νευρίτης περιβάλλεται από έσω προς τα έξω από α) το μυελώδες
έλυτρο και β) το έλυτρο του Schwann. Το σύνολο αυτό του νευρίτη με τα
περιβλήματά του αποτελεί την νευρική ίνα.
Τα παραπάνω έλυτρα μπορεί να λείπουν σε ωρισμένες νευρικές ίνες.
Οι ίνες που περιβάλλονται ή όχι από μυελώδες έλυτρο ονομάζονται αντί-
στοιχα εμμύελες ή αμύελες.
Νευρογλοία. Καταλαμβάνει τον μεταξύ των νευρικών κυττάρων χώρο του
νευρικού συστήματος, δεν διεγείρεται από νευρικά ερεθίσματα, έχει
αναπαραγωγική ικανότητα και συμβάλλει στην προστασία, την στήριξη,
την μόνωση και την θρέψη των νευρώνων.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΩΝΩΝ: Ανάλογα με το είδος του μεταφερο-
μένου ερεθίσματος και την φορά κατά την οποία μεταφέρονται οι διεγέρσεις
οι νευρώνες διακρίνονται σε 1. κινητικούς 2. αισθητικούς και 3. συνδετικούς.
Κινητικοί νευρώνες. Τα κύτταρα των νευρώνων αυτών βρίσκονται στο ΚΝΣ
(εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) και ο νευρίτης τους καταλήγει σε ειδική
νευρική απόληξη, μέσα στους γραμμωτούς μυς, που ονομάζεται τελική
κινητική πλάκα. Εκεί η νευρική ώση μετατρέπεται σε μυική σύσπαση.
Οι νευρώνες που προορίζονται για τους λείους μυς των σπλάγχνων και των
αγγείων, έχουν τα κύτταρά τους επίσης στο ΚΝΣ, όπου αποτελούν τα κέντρα
του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Κατά την διαδρομή τους συνάπτονται
με τα κύτταρα των γαγγλίων (αθροίσεις νευρικών κυττάρων) του συστήματος
αυτού και στην συνέχεια με άλλους νευρώνες, που λέγονται μεταγαγγλιακοί,
καταλήγουν στους λείους μυς.
Οι κινητικοί νευρώνες, επειδή μεταφέρουν την διέγερση από το ΚΝΣ (κέντρο)
προς τα εκτελεστικά όργανα (περιφέρεια), λέγονται απαγωγοί ή φυγόκεντροι
και χωρίζονται σε σωματοκινητικούς και σπλαγχνοκινητικούς.
Αισθητικοί νευρώνες: Οι νευρώνες αυτοί παραλαμβάνουν το ερέθισμα από
την περιφέρεια και το μεταφέρουν στην συνέχεια στα αισθητικά κέντρα του
ΚΝΣ και γι’ αυτό αναφέρονται σαν προσαγωγοί ή κεντρομόλοι νευρώνες.
Τα κύτταρα των νευρώνων αυτών βρίσκονται, έξω από το ΚΝΣ, στα αισθητικά
γάγγλια. Τα κύτταρα των γαγγλίων αυτών έχουν μία κεντρική αποφυάδα που
φέρεται στο ΚΝΣ και μία μακρά περιφερική που καταλήγει στο δέρμα, τους
μυς, τις αρθρώσεις και τα σπλάγχνα. Ενα αισθητικό ερέθισμα δηλαδή, παρα-
λαμβάνεται από την περιφέρεια, φέρεται στο αισθητικό γάγγλιο και από εκεί
στα αισθητικά κέντρα του ΚΝΣ.
Οι αισθητικοί νευρώνες διακρίνονται σε αναλογία με τους κινητικούς σε σωματο-
αισθητικούς και σπλαγχνοαισθητικούς.
Συνδετικοί νευρώνες. Συνδέουν μεταξύ τους τους νευρώνες διαφόρων περιοχών
του νευρικού συστήματος.
ΟΡΓΑΝO: Σύνολο συνδεομένων μεταξύ τους ιστών, από τους οποίους ο ένας είναι ο κύριος
ιστός, από τον οποίο εξαρτάται ο χαρακτήρας και η λειτουργία του οργάνου.
ΕΙΔΗ ΟΡΓΑΝΩΝ:
1. Από επιθηλιακό κυρίως ιστό.
2. Από ερειστικό κυρίως ιστό.
3. Από μυικό κυρίως ιστό.
4. Από νευρικό κυρίως ιστό.
Οργανα από επιθηλιακό κυρίως ιστό. Είναι τα διάφορα σπλάγχνα, τα οποία
χωρίζονται σε κοίλα σπλάγχνα και σε συμπαγή σπλάγχνα.
Κοίλα είναι εκείνα τα οποία φέρουν κοιλότητα (π.χ. ο στόμαχος, η ουροδόχος
κύστη, η μήτρα κλπ.). Ο κυρίως ιστός είναι ο επιθηλιακός, που βρίσκεται στον
εσώτατο χιτώνα του τοιχώματός τους, και λέγεται βλεννογόνος. Από τον βλεν-
νογόνο εξαρτάται ο χαρακτήρας και η λειτουργία του οργάνου.
Το τοίχωμα των κοίλων οργάνων αποτελείται γενικά από τέσσερις χιτώνες, που
είναι από έξω προς τα μέσα, ο ορογόνος, ο μυικός (στιβάδες από λείες μυικές
ίνες), ο υποβλεννογόνος και ο βλεννογόνος (επιθήλιο+χόριο+αδένες).
Τα συμπαγή ή παρεγχυματώδη σπλάγχνα δεν έχουν κοιλότητα, η δε ουσία τους
καταλαμβάνει τον χώρο μεταξύ των διακλαδώσεων των αγγείων του οργάνου.
Η ουσία των συμπαγών σπλάγχνων λέγεται παρέγχυμα.
Οργανα από ερειστικό κυρίως ιστό. Είναι τα διάφορα οστά και οι αρθρώσεις
που συνδέουν τα οστά μεταξύ τους.
Τα οστά (αποτελούμενα από οστίτη ιστό κυρίως και από συνδετικό ιστό)
περικλείουν τον μυελό των οστών. Ανάλογα με το σχήμα τους διακρίνονται σε
μακρά, βραχέα, πλατέα και αεροφόρα.
Τα μακρά οστά εμφανίζουν δύο διογκωμένα άκρα, τις επιφύσεις, και μεταξύ τους
το σώμα ή διάφυση. Η διάφυση αποτελείται από συμπαγή οστίτη ιστό και
περικλείει σωληνοειδή κοιλότητα μέσα στην οποία βρίσκεται ο μυελός των
οστών. Οι επιφύσεις αποτελούνται από σπογγιώδη οστίτη ιστό που περιβάλλεται
από λεπτή στιβάδα συμπαγούς οστίτη ιστού.
Οι υπόλοιποι τύποι των οστών έχουν παρόμοια κατασκευή με τις επιφύσεις των
μακρών οστών και τα αεροφόρα περικλείουν κοιλότητα που επενδύεται από
βλεννογόνο και περιέχει αέρα.
Στην εξωτερική επιφάνεια των οστών υπάρχουν σε διάφορες θέσεις μορφολογικές
διαμορφώσεις με διάφορα ονόματα (αποφύσεις και ογκώματα, φύματα, άκανθες,
γραμμές, τραχύσματα, βόθροι, τρήματα κλπ.).
Οι αρθρώσεις. Διακρίνονται σε συναρθρώσεις και διαρθρώσεις.
Στην συνάρθρωση ο ιστός που συνδέει τα οστά βρίσκεται μεταξύ των άκρων τους,
έτσι ώστε δεν παραμένει κενός χώρος μεταξύ τους. Ανάλογα με την σύσταση του
ιστού που συνδέει τα οστά, έχουμε τρεις μορφές συναρθρώσεων. Την συνδέσμωση
(συνδετικός ή ελαστικός ιστός μεταξύ των οστών), την συγχόνδρωση (παρεμβολή
χονδρικού ιστού μεταξύ των οστών) και την συνοστέωση (ο παρεμβαλλόμενος
ιστός οστεοποιείται και τα οστά συνδέονται στερεά χωρίς δυνατότητα κίνησης
μεταξύ τους).
Η διάρθρωση είναι μια ευκίνητη άρθρωση που αποτελείται από τις αρθρικές
επιφάνειες, τον αρθρικό θύλακο και την αρθρική κοιλότητα.
Οι αρθρικές επιφάνειες καλύπτονται συνήθως από υαλοειδή αρθρικό χόνδρο, ο
αρθρικός θύλακος που αποτελείται από συνδετικό ιστό προσφύεται κυκλικά
γύρω από τις αρθρικές επιφάνειες και περικλείει την αρθρική κοιλότητα. Η
τελευταία είναι σχισμοειδής χώρος μεταξύ των αρθρικών επιφανειών και
περιέχει ένα ολισθηρό υγρό, το αρθρικό υγρό, που βοηθά την ολίσθηση των
αρθρικών επιφανειών. Οι διαρθρώσεις ενισχύονται από επικουρικά μόρια, τα
οποία ε ίναι οι σύνδεσμοι, οι επιχείλιοι χόνδροι, οι διάρθριοι χόνδροι και οι
ορογόνοι θύλακοι.
Οργανα από μυικό κυρίως ιστό. Είναι οι μύες που ανάλογα με το είδος του μυικού
ιστού που τους αποτελεί διακρίνονται σε λείους, γραμμωτούς ή σκελετικούς και
στον καρδιακό μυ ή μυοκάρδιο.
Οι λείες μυικές ίνες, με ελάχιστες εξαιρέσεις (σφιγκτήρας και διαστολέας της
κόρης, ακτινωτός μυς κλπ.), δεν αποτελούν ανεξάρτητα όργανα, αλλά διατασσό-
μενες σε στιβάδες, σχηματίζουν τον μυικό χιτώνα των σπλάγχνων και των αγγείων.
Οι γραμμωτοί ή σκελετικοί μύες εμφανίζουν τις προσφύσεις τους (έκφυση και
κατάφυση) και την γαστέρα. Τα άκρα των μυών αυτών μεταπίπτουν συνήθως σε
δεσμίδες συνδετικού ιστού, τους τένοντες, μέσω των οποίων προσφύονται στα
οστά.
Ενας μυς με περισσότερες από μία εκφύσεις λέγεται ανάλογα δικέφαλος, τρικέφαλος ή τετρακέφαλος. Οι πλατείς μύες έχουν πλατείς τένοντες που λέγονται απονευρώσεις.
Οργανα από νευρικό κυρίως ιστό. Από νευρικό ιστό αποτελούνται ο εγκέφαλος, ο
νωτιαίος μυελός, τα εγκεφαλικά και τα νωτιαία νεύρα, τα εγκεφαλικά και τα
νωτιαία γάγγλια και τα διάφορα γάγγλια του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Πηγή του κειμένου αυτού είναι το e-class:
http://eclass.uoa.gr/modules/document/document.php?openDir=%2F
ΚΥΤΤΑΡΟ: Η μικρότερη μορφολογική και λειτουργική μονάδα ενός ζώντος οργανισμού.
ΙΣΤΟΙ: Αθροισμα ομοειδών κυττάρων, που επιτελούν την ίδια λειτουργία, τα οποία
συνδέονται μεταξύ τους με την μεσοκυττάρια ουσία, η ποσότητα και σύσταση
της οποίας διαφέρει στους διάφορους ιστούς.
ΕΙΔΗ ΙΣΤΩΝ: Οι κύριοι ιστοί του ανθρώπινου σώματος και γενικά του ζωικού βασιλείου
είναι τέσσερις.
1. Επιθηλιακός ιστός
2. Ερειστικός ιστός
3. Μυικός ιστός
4. Νευρικός ιστός
ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από κύτταρα που είναι πολύ κοντά το ένα με το
άλλο και που συνδέονται με ελάχιστη μεσοκυττάρια ουσία.
Ο ιστός αυτός καλύπτει ή επενδύει: την επιφάνεια του σώματος, τις κοιλότητες
του σώματος (μεσοθήλιο), τις κοιλότητες των κοίλων οργάνων και τον αυλό
των αγγείων (ενδοθήλιο).
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:
1. Μονόστιβο ή πολύστιβο επιθήλιο, ανάλογα με τον αριθμό των κυτταρικών
στιβάδων
2. Πλακώδες, κυλινδρικό ή κυβοειδές επιθήλιο, ανάλογα με την μορφή του
μονόστιβου ή με την μορφή των κυττάρων της επιφανειακής στιβάδας του
πολύστιβου επιθηλίου
3. Κροσσωτό κερατινοποιημένο κλπ. ανάλογα με την παρουσία διαφοροποιή-
σεων στην επιφάνεια των κυττάρων (κροσσοί, κερατίνη, βλεφαρίδες κλπ.)
4. Αδενικό επιθήλιο. Ιδιαίτερο είδος επιθηλίου που περιλαμβάνει εκκριτικά
κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά από μόνα τους ή κατά ομάδες διαμορφώνουν
τους εξωκρινείς ή ενδοκρινείς αδένες.
Οι εξωκρινείς αδένες μεταφέρουν το έκκριμά τους με εκφορητικό πόρο στην
επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί αδένες) ή στο εσωτερικό κάποιου
κοίλου οργάνου (π.χ. βλεννοπαραγωγοί αδένες του εντέρου).
Οι ενδοκρινείς αδένες παράγουν τις ορμόνες που μεταφέρονται με την
κυκλοφορία του αίματος και μπορούν να επιδράσουν άμεσα ή έμμεσα σε
όλα τα όργανα.
ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από κύτταρα, από άμορφη μεσοκυττάρια ουσία και από
μεσοκυττάριες ίνες.
Διαφέρει από τον επιθηλιακό ιστό κατά το ότι περιέχει άφθονη μεσοκυττάρια
ουσία.
ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:
1. Συνδετικός ιστός
2. Χονδρικός ιστός
3. Οστίτης ιστός
ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Τα κύτταρά του διακρίνονται σε ινοκύτταρα (παράγουν μεσοκυττάρια ουσία και τις μεσοκυττάριες ίνες της), σε λιποκύτταρα (παράγουν και εναποθηκεύουν λίπος) και σε ιστιοκύτταρα (έχουν αμυντικές και ανοσοποιητικές ιδιότητες).
Η άμορφη μεσοκυττάρια ουσία λειτουργεί σαν διηθητικος ηθμός για την δίοδο
διαφόρων ουσιών μεταξύ αίματος και ιστών και σαν φυσικό εμπόδιο για την
εξάπλωση μικροοργανισμών.
Οι μεσοκυττάριες ίνες διακρίνονται σε κολλαγόνες που αποτελούνται από
κολλαγόνο (η αφθονώτερη πρωτεϊνη του οργανισμού), σε ελαστικές που απο-
τελούνται από μία πρωτεϊνη, την ελαστίνη, και έχουν την ιδιότητα να αυξο-
μειώνονται σε μήκος, χωρίς μόνιμη παραμόρφωση και σε δικτυωτές, που
σχηματίζουν λεπτά δίκτυα στηρικτικά για τα κύτταρα πολλών ιστών και
οργάνων (π.χ. ήπαρ, σπλην κλπ.).
ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:
1. Χαλαρός ή αραιός ινώδης. Εμφανίζει αραιές μεσοκυττάριες ίνες, αποτελεί το
υπόστρωμα του επιθηλιακού ιστού και είναι φορέας των αγγείων και των
νεύρων διαφόρων οργάνων.
2. Λιπώδης. Υπερισχύουν τα λιποκύτταρα
3. Πυκνός ινώδης. Εμφανίζει άφθονες μεσοκυττάριες ίνες με την μορφή
δεσμίδων (περιτονίες, τένοντες, σύνδεσμοι, ινώδεις κάψες οργάνων, περιβλή-
ματα οργάνων και νεύρων ).
4. Δικτυωτός. Αποτελεί το υπόστρωμα των λεμφαδενοειδών οργάνων και του
μυελού των οστών.
5. Ελαστικός. Εμφανίζει αφθονία ελαστικών ινών.
ΧΟΝΔΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελεί τροποποιημένο συνδετικό ιστό με την ίδια σύνθεση με
αυτόν (κύτταρα, μεσοκυττάρια ουσία, μεσοκυττάριες ίνες) με χαρακτηριστική
την στερεά σύσταση της μεσοκυττάριας ουσίας. Στερείται αγγείων και νεύρων
και περιβάλλεται από πυκνό συνδετικό ιστό (το περιχόνδριο).
ΜΟΡΦΕΣ ΧΟΝΔΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ: Ανάλογα με την ποσότητα της μεσοκυττάριας ουσίας
και του ποσού και του είδους των μεσοκυτταρίων ινών διακρίνουμε:
α) Υαλοειδή χόνδρο. Περιέχει κολλαγόνες ίνες.
β) Ελαστικό χόνδρο. Περιέχει άφθονες ελαστικές ίνες.
γ) Ινώδη χόνδρο. Περιέχει κολλαγόνες ίνες με μορφή δεσμίδων.
ΟΣΤΙΤΗΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελεί το κύριο συστατικό των οστών και χαρακτηρίζεται από την
σκληρότητα και την στερεότητά του που οφείλονται στην εναπόθεση ανοργά-
νων αλάτων στην μεσοκυττάρια ουσία του ιστού.
Τα κύτταρα του οστίτη ιστού διακρίνονται σε οστεοβλάστες (παράγουν τον
οστίτη ιστό), σε οστεοκύτταρα (είναι τα κύρια κύτταρα του ιστού) και σε
οστεοκλάστες (πολυπύρηνα κύτταρα με φαγοκυτταρικές ιδιότητες που απορρο-
φούν σε επιφανειακές θέσεις τον οστίτη ιστό). Η μεσοκυττάρια ουσία περιέχει
κολλαγόνες ίνες.
Ανάλογα με την αρχιτεκτονική οργάνωση της μεσοκυττάριας ουσίας και των
κολλαγόνων ινών της διακρίνουμε δύο μορφές του οστίτη ιστού. α) την δικτυωτή
μορφή (άωρη μορφή με ακανόνιστη διάταξη των κολλαγόνων ινών) και β) την
πεταλιώδη μορφή (ώριμη μορφή που οι δεσμίδες των ινών διατάσσονται σε
διαδοχικά πετάλια). Η μορφή αυτή βρίσκεται είτε σαν συμπαγής μάζα πεταλίων,
οπότε αναφέρεται ως συμπαγής οστεϊνη ουσία είτε σαν μάζα πεταλίων με αραιή
και ακανόνιστη διάταξη, οπότε αναφέρεται ως σπογγιώδης ουσία. Στην τελευταία
τα πετάλια σχηματίζουν δοκίδες, που φέρονται σε διάφορες κατευθύνσεις και οι
χώροι μεταξύ των δοκίδων αποτελούν τις μυελοκυψέλες ή μυελοχώρους που
γεμίζουν από τον μυελό των οστών.
ΜΥΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από:
1. Mυικές ίνες που διατάσσονται συνήθως κατά ομάδες. Μυική ίνα είναι κύτταρο
που έχει μεταπλαστεί σε συσταλτά ινίδια και έχει επιμηκυνθεί.
2. Ινώδη συνδετικό ιστό.
3. Πλούσιο αγγειακό δίκτυο από τριχοειδή
4. Νευρικές ίνες
Οι μυικές ίνες ανάλογα με την λειτουργία και την μορφολογία τους διακρίνονται
σε λείες, γραμμωτές και ίνες του καρδιακού μυός.
Λείες μυικές ίνες: Συστέλλονται γενικώς αργά, αλλά η συστολή τους είναι
παρατεταμένη. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυξάνουν σε μέγεθος (υπερτροφία),
αλλά όχι σε αριθμό. Βρίσκονται στο μυικό τοίχωμα των σπλάχνων, των εκφορη-
τικών πόρων των αδένων, των αγγείων και στο δέρμα.
Γραμμωτές μυικές ίνες. Εμφανίζουν στο μικροσκόπιο εγκάρσιες γραμμώσεις
(από εκεί και το όνομά τους) και αποτελούν το κύριο συστατικό των γραμμωτών
ή σκελετικών μυών. Οι ίνες αυτές συσπώνται γρήγορα, αλλά η σύσπασή τους
είναι μικρή σε διάρκεια.
Μυικές ίνες καρδιακού μυός. Εμφανίζουν χαρακτηριστικά στοιχεία και από τις
λείες και από τις γραμμωτές μυικές ίνες. Οι ίνες αυτές διαπλέκονται και συνδέ-
ονται μεταξύ τους με ειδικό τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η συστολή της καρδιάς
σαν ένα ενιαίο σύνολο. Εχουν πλούσια αιμάτωση, αλλά δεν αναγεννώνται και
έτσι μετά από νέκρωσή τους (έμφραγμα του μυοκαρδίου) επουλώνονται με
σχηματισμό ουλής.
ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Αποτελείται από α) νευρικά κύτταρα και β) νευρογλοία.
Νευρικό κύτταρο. Είναι εξειδικευμένο κύτταρο για καθορισμένη λειτουργία
και χαρακτηρίζεται από μεγάλη διεγερσιμότητα, παραγωγή και αγωγή νευρικών
διεγέρσεων. Στερείται της ικανότητας αναπαραγωγής κι έτσι ο αριθμός των
νευρικών κυττάρων ενός ατόμου είναι σταθερός μέχρι τον θάνατό του.
Κάθε νευρικό κύτταρο εμφανίζει δύο ειδών αποφυάδες, τους δενδρίτες και τον
νευρίτη. Το σύνολο του σώματος του νευρικού κυττάρου με τις αποφυάδες
του λέγεται νευρώνας.
Οι δενδρίτες είναι πολυάριθμοι και αποτελούν μικρές σε μήκος πρωτοπλασμα-
τικές αποφυάδες. Κύρια ιδιότητά τους είναι να προσλαμβάνουν ερεθίσματα και
να τα οδηγούν κεντρομόλως (προς το κέντρο) προς το σώμα του νευρικού
κυττάρου.
Ο νευρίτης είναι ένας, έχει μήκος 1 χλστ. μέχρι και 1 μέτρο. Κύρια ιδιότητά
του είναι να μεταβιβάζει τις νευρικές ώσεις από το σώμα του κυττάρου προς
τις τελικές του απολήξεις, που λέγονται τελικά κομβία. Τα τελικά κομβία
έρχονται σε επαφή, όχι όμως σε ανατομική συνέχεια, με δενδρίτες άλλων
νευρώνων ή με υποδοχείς που υπάρχουν στα εκτελεστικά όργανα. Το σημείο
επαφής λέγεται σύναψη και η μεταβίβαση του ερεθίσματος από νευρώνα σε
νευρώνα στις συνάψεις γίνεται με χημικές ουσίες που εκκρίνονται στην
περιοχή των τελικών κομβίων.
Κάθε νευρίτης περιβάλλεται από έσω προς τα έξω από α) το μυελώδες
έλυτρο και β) το έλυτρο του Schwann. Το σύνολο αυτό του νευρίτη με τα
περιβλήματά του αποτελεί την νευρική ίνα.
Τα παραπάνω έλυτρα μπορεί να λείπουν σε ωρισμένες νευρικές ίνες.
Οι ίνες που περιβάλλονται ή όχι από μυελώδες έλυτρο ονομάζονται αντί-
στοιχα εμμύελες ή αμύελες.
Νευρογλοία. Καταλαμβάνει τον μεταξύ των νευρικών κυττάρων χώρο του
νευρικού συστήματος, δεν διεγείρεται από νευρικά ερεθίσματα, έχει
αναπαραγωγική ικανότητα και συμβάλλει στην προστασία, την στήριξη,
την μόνωση και την θρέψη των νευρώνων.
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΩΝΩΝ: Ανάλογα με το είδος του μεταφερο-
μένου ερεθίσματος και την φορά κατά την οποία μεταφέρονται οι διεγέρσεις
οι νευρώνες διακρίνονται σε 1. κινητικούς 2. αισθητικούς και 3. συνδετικούς.
Κινητικοί νευρώνες. Τα κύτταρα των νευρώνων αυτών βρίσκονται στο ΚΝΣ
(εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) και ο νευρίτης τους καταλήγει σε ειδική
νευρική απόληξη, μέσα στους γραμμωτούς μυς, που ονομάζεται τελική
κινητική πλάκα. Εκεί η νευρική ώση μετατρέπεται σε μυική σύσπαση.
Οι νευρώνες που προορίζονται για τους λείους μυς των σπλάγχνων και των
αγγείων, έχουν τα κύτταρά τους επίσης στο ΚΝΣ, όπου αποτελούν τα κέντρα
του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Κατά την διαδρομή τους συνάπτονται
με τα κύτταρα των γαγγλίων (αθροίσεις νευρικών κυττάρων) του συστήματος
αυτού και στην συνέχεια με άλλους νευρώνες, που λέγονται μεταγαγγλιακοί,
καταλήγουν στους λείους μυς.
Οι κινητικοί νευρώνες, επειδή μεταφέρουν την διέγερση από το ΚΝΣ (κέντρο)
προς τα εκτελεστικά όργανα (περιφέρεια), λέγονται απαγωγοί ή φυγόκεντροι
και χωρίζονται σε σωματοκινητικούς και σπλαγχνοκινητικούς.
Αισθητικοί νευρώνες: Οι νευρώνες αυτοί παραλαμβάνουν το ερέθισμα από
την περιφέρεια και το μεταφέρουν στην συνέχεια στα αισθητικά κέντρα του
ΚΝΣ και γι’ αυτό αναφέρονται σαν προσαγωγοί ή κεντρομόλοι νευρώνες.
Τα κύτταρα των νευρώνων αυτών βρίσκονται, έξω από το ΚΝΣ, στα αισθητικά
γάγγλια. Τα κύτταρα των γαγγλίων αυτών έχουν μία κεντρική αποφυάδα που
φέρεται στο ΚΝΣ και μία μακρά περιφερική που καταλήγει στο δέρμα, τους
μυς, τις αρθρώσεις και τα σπλάγχνα. Ενα αισθητικό ερέθισμα δηλαδή, παρα-
λαμβάνεται από την περιφέρεια, φέρεται στο αισθητικό γάγγλιο και από εκεί
στα αισθητικά κέντρα του ΚΝΣ.
Οι αισθητικοί νευρώνες διακρίνονται σε αναλογία με τους κινητικούς σε σωματο-
αισθητικούς και σπλαγχνοαισθητικούς.
Συνδετικοί νευρώνες. Συνδέουν μεταξύ τους τους νευρώνες διαφόρων περιοχών
του νευρικού συστήματος.
ΟΡΓΑΝO: Σύνολο συνδεομένων μεταξύ τους ιστών, από τους οποίους ο ένας είναι ο κύριος
ιστός, από τον οποίο εξαρτάται ο χαρακτήρας και η λειτουργία του οργάνου.
ΕΙΔΗ ΟΡΓΑΝΩΝ:
1. Από επιθηλιακό κυρίως ιστό.
2. Από ερειστικό κυρίως ιστό.
3. Από μυικό κυρίως ιστό.
4. Από νευρικό κυρίως ιστό.
Οργανα από επιθηλιακό κυρίως ιστό. Είναι τα διάφορα σπλάγχνα, τα οποία
χωρίζονται σε κοίλα σπλάγχνα και σε συμπαγή σπλάγχνα.
Κοίλα είναι εκείνα τα οποία φέρουν κοιλότητα (π.χ. ο στόμαχος, η ουροδόχος
κύστη, η μήτρα κλπ.). Ο κυρίως ιστός είναι ο επιθηλιακός, που βρίσκεται στον
εσώτατο χιτώνα του τοιχώματός τους, και λέγεται βλεννογόνος. Από τον βλεν-
νογόνο εξαρτάται ο χαρακτήρας και η λειτουργία του οργάνου.
Το τοίχωμα των κοίλων οργάνων αποτελείται γενικά από τέσσερις χιτώνες, που
είναι από έξω προς τα μέσα, ο ορογόνος, ο μυικός (στιβάδες από λείες μυικές
ίνες), ο υποβλεννογόνος και ο βλεννογόνος (επιθήλιο+χόριο+αδένες).
Τα συμπαγή ή παρεγχυματώδη σπλάγχνα δεν έχουν κοιλότητα, η δε ουσία τους
καταλαμβάνει τον χώρο μεταξύ των διακλαδώσεων των αγγείων του οργάνου.
Η ουσία των συμπαγών σπλάγχνων λέγεται παρέγχυμα.
Οργανα από ερειστικό κυρίως ιστό. Είναι τα διάφορα οστά και οι αρθρώσεις
που συνδέουν τα οστά μεταξύ τους.
Τα οστά (αποτελούμενα από οστίτη ιστό κυρίως και από συνδετικό ιστό)
περικλείουν τον μυελό των οστών. Ανάλογα με το σχήμα τους διακρίνονται σε
μακρά, βραχέα, πλατέα και αεροφόρα.
Τα μακρά οστά εμφανίζουν δύο διογκωμένα άκρα, τις επιφύσεις, και μεταξύ τους
το σώμα ή διάφυση. Η διάφυση αποτελείται από συμπαγή οστίτη ιστό και
περικλείει σωληνοειδή κοιλότητα μέσα στην οποία βρίσκεται ο μυελός των
οστών. Οι επιφύσεις αποτελούνται από σπογγιώδη οστίτη ιστό που περιβάλλεται
από λεπτή στιβάδα συμπαγούς οστίτη ιστού.
Οι υπόλοιποι τύποι των οστών έχουν παρόμοια κατασκευή με τις επιφύσεις των
μακρών οστών και τα αεροφόρα περικλείουν κοιλότητα που επενδύεται από
βλεννογόνο και περιέχει αέρα.
Στην εξωτερική επιφάνεια των οστών υπάρχουν σε διάφορες θέσεις μορφολογικές
διαμορφώσεις με διάφορα ονόματα (αποφύσεις και ογκώματα, φύματα, άκανθες,
γραμμές, τραχύσματα, βόθροι, τρήματα κλπ.).
Οι αρθρώσεις. Διακρίνονται σε συναρθρώσεις και διαρθρώσεις.
Στην συνάρθρωση ο ιστός που συνδέει τα οστά βρίσκεται μεταξύ των άκρων τους,
έτσι ώστε δεν παραμένει κενός χώρος μεταξύ τους. Ανάλογα με την σύσταση του
ιστού που συνδέει τα οστά, έχουμε τρεις μορφές συναρθρώσεων. Την συνδέσμωση
(συνδετικός ή ελαστικός ιστός μεταξύ των οστών), την συγχόνδρωση (παρεμβολή
χονδρικού ιστού μεταξύ των οστών) και την συνοστέωση (ο παρεμβαλλόμενος
ιστός οστεοποιείται και τα οστά συνδέονται στερεά χωρίς δυνατότητα κίνησης
μεταξύ τους).
Η διάρθρωση είναι μια ευκίνητη άρθρωση που αποτελείται από τις αρθρικές
επιφάνειες, τον αρθρικό θύλακο και την αρθρική κοιλότητα.
Οι αρθρικές επιφάνειες καλύπτονται συνήθως από υαλοειδή αρθρικό χόνδρο, ο
αρθρικός θύλακος που αποτελείται από συνδετικό ιστό προσφύεται κυκλικά
γύρω από τις αρθρικές επιφάνειες και περικλείει την αρθρική κοιλότητα. Η
τελευταία είναι σχισμοειδής χώρος μεταξύ των αρθρικών επιφανειών και
περιέχει ένα ολισθηρό υγρό, το αρθρικό υγρό, που βοηθά την ολίσθηση των
αρθρικών επιφανειών. Οι διαρθρώσεις ενισχύονται από επικουρικά μόρια, τα
οποία ε ίναι οι σύνδεσμοι, οι επιχείλιοι χόνδροι, οι διάρθριοι χόνδροι και οι
ορογόνοι θύλακοι.
Οργανα από μυικό κυρίως ιστό. Είναι οι μύες που ανάλογα με το είδος του μυικού
ιστού που τους αποτελεί διακρίνονται σε λείους, γραμμωτούς ή σκελετικούς και
στον καρδιακό μυ ή μυοκάρδιο.
Οι λείες μυικές ίνες, με ελάχιστες εξαιρέσεις (σφιγκτήρας και διαστολέας της
κόρης, ακτινωτός μυς κλπ.), δεν αποτελούν ανεξάρτητα όργανα, αλλά διατασσό-
μενες σε στιβάδες, σχηματίζουν τον μυικό χιτώνα των σπλάγχνων και των αγγείων.
Οι γραμμωτοί ή σκελετικοί μύες εμφανίζουν τις προσφύσεις τους (έκφυση και
κατάφυση) και την γαστέρα. Τα άκρα των μυών αυτών μεταπίπτουν συνήθως σε
δεσμίδες συνδετικού ιστού, τους τένοντες, μέσω των οποίων προσφύονται στα
οστά.
Ενας μυς με περισσότερες από μία εκφύσεις λέγεται ανάλογα δικέφαλος, τρικέφαλος ή τετρακέφαλος. Οι πλατείς μύες έχουν πλατείς τένοντες που λέγονται απονευρώσεις.
Οργανα από νευρικό κυρίως ιστό. Από νευρικό ιστό αποτελούνται ο εγκέφαλος, ο
νωτιαίος μυελός, τα εγκεφαλικά και τα νωτιαία νεύρα, τα εγκεφαλικά και τα
νωτιαία γάγγλια και τα διάφορα γάγγλια του αυτόνομου νευρικού συστήματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου